هواپیما ۱۰۱: رمزگشایی از سیکس پک هوانوردی
سیکس پک هوانوردی؟ بله، درست است که خلبانان باید از نظر جسمی سالم باشند تا بتوانند هواپیما را با حداکثر ایمنی و کارایی هدایت کنند. اما اگر تا به حال با چیزی به نام “سیکس پک هوانوردی” برخورد کرده‌اید، هیچ ارتباطی با ظاهر فیزیکی خلبان ندارد. بنابراین، سیکس پک هوانوردی چیست؟
نه، این سیکس پک از نوشیدنی‌های مورد علاقه‌تان برای آرام کردن اعصاب قبل از پرواز نیست؛ بلکه ابزارهای اساسی پرواز است که خلبانان را در مسیر مستقیم و سطح نگه می‌دارد. این ابزارها قهرمانان بی‌نام و نشان هر پرواز موفق هستند.
سیکس پک هوانوردی
خلبان (و هواپیمای مجهز به ابزارها) باید قادر باشند از شرایط دید محدود مانند ابرهای ضخیم، مه سنگین، دود، باران، برف، یا پروازهای شبانه بربیایند. در این شرایط ، دیدن افق طبیعی و ویژگی‌های زمین بسیار دشوار، و در برخی موارد غیرممکن هستند. در اینجاست که خلبان باید بتواند با تکیه بر قوانین پرواز با ابزار (IFR) به جای قوانین پرواز بصری (VFR) ناوبری کند.
مهم است که بدانیم سیکس پک هوانوردی در حالی که ابزارهای کلیدی عملیاتی در هواپیما را تشکیل می‌دهد، تنها ابزارها نیستند. به طور کلی، ابزارهای هواپیما به سه گروه تقسیم می‌شوند:
- ابزارهای پرواز
- ابزارهای موتور
- ابزارهای ناوبری
ابزارهای کلاسیک آنالوگ هواپیما
شش ابزار پرواز – یا سیکس پک – در دسته ابزارهای پرواز قرار می‌گیرند. تفاوتی که باید در اینجا قائل شویم این است که بیشتر هواپیماهای مدرن مجهز به چیزی هستند که به عنوان ‘کابین شیشه‌ای’ شناخته می‌شود؛ این نسخه دیجیتال سیکس پک است نه آنالوگ. اطلاعات به صورتی روی صفحه نمایش داده می‌شود که خواندن آن نسبت به نسخه آنالوگ که به گیج‌ها – دایره‌ها و دسته‌ها – متکی است، آسان‌تر است. اما کمی بعد به کابین شیشه‌ای خواهیم پرداخت.
نشانگر سرعت هوایی (ASI)
گیج نشانگر سرعت هوایی
نشانگر سرعت هوایی سرعت هواپیما را اندازه‌گیری می‌کند – که تعجب‌آور نیست. سرعت هواپیما با گره‌ها اندازه‌گیری می‌شود (1 گره = حدود 1.85 کیلومتر در ساعت)، و سرعت هواپیما نه تنها بر عملکرد کلی بلکه بر سیستم‌هایی مانند فلپ‌ها و ارابه فرود که محدودیت‌های خاصی بر اساس سرعت دارند نیز تأثیر می‌گذارد. رنگ‌بندی روی نشانگر سرعت هوایی به خلبانان محدوده‌های سرعت را نشان می‌دهد.
رنگ‌ها جهانی هستند و تنها نمایشگر ممکن است بسته به نوع هواپیما متفاوت باشد. قوس سبز محدوده سرعت عملیاتی معمولی را نشان می‌دهد. عملیات در سرعت‌های داخل محدوده سبز باید در همه شرایط، از جمله آشفتگی، ایمن باشد. قوس زرد محدوده احتیاط را نشان می‌دهد. هواپیما می‌تواند در این سرعت‌ها تنها در هوای آرام عمل کند. قوس سفید محدوده عملیاتی فلپ‌ها را نشان می‌دهد. خط قرمز سرعت “هرگز از این بیشتر نشو” را نشان می‌دهد.
ارتفاع‌سنج
گیج ارتفاع‌سنج
ارتفاع‌سنج یک فشارسنج بدون مایع است که ارتفاع هواپیما را بالاتر از سطح متوسط دریا اندازه‌گیری می‌کند (بر خلاف فشارسنج سنتی که از مایع استفاده می‌کند). از آنجا که هواپیما، بر خلاف مثلاً خودرو، باید در سه بعد ناوبری شود، ارتفاع‌سنج برای ناوبری عمودی کلیدی است.
همچنین در تعیین ارتفاع بالاتر از باند فرود هنگام نزدیک شدن به باند در شرایط دید کم بسیار حیاتی است. نمایشگر ارتفاع‌سنج معمولی سه عقربه دارد که وقتی با هم جمع شوند، خوانش نهایی فشار را ارائه می‌دهند. عقربه بلند و ضخیم ارتفاع را در صدها فوت اندازه‌گیری می‌کند، عقربه کوتاه و پهن در هزاران فوت و عقربه نازک و بلند در ده‌ها هزار فوت (که راحت‌ترین چیز برای اشتباه خواندن است).
ارتفاع‌سنج دیجیتال دارای نمایش ارتفاع به همراه یک عقربه است که صدها فوت را نشان می‌دهد و تنها سه رقم آخر آن را نمایش می‌دهد. این ساده‌ترین نمایش ارتفاع‌سنج است.
سوال: اگر شما در ارتفاع فشار ۱۳۲۰۰ فوت پرواز می‌کردید، هر کدام از عقربه‌های ارتفاع‌سنج معمولی چه عددی را نشان می‌دادند؟
گیج سرعت عمودی (VSI)
گیج سرعت عمودی (VSI)
نشانگر سرعت عمودی به خلبان اجازه می‌دهد تا نرخ صعود یا نزول خود را نظارت کند. صفحه نشانگر معمولاً در صدها فوت در هر دو طرف صفر علامت‌گذاری شده است و “بالا” و “پایین” به وضوح مشخص شده‌اند. این ابزار در هنگام تلاش برای دستیابی به پرواز دقیق و هم‌سطح نیز بسیار مفید است. در هوای آرام، VSI سریع‌تر از ارتفاع‌سنج به تغییر ارتفاع پاسخ می‌دهد و به نوبه خود امکان تصحیح زاویه گام را فراهم می‌کند. از طرفی، در هوای ناآرام، نشانگر سرعت عمودی نوسان دارد و کمتر دقیق است.
نشانگر وضعیت (AI)
گیج نشانگر وضعیت (AI)
یکی دیگر از ابزارهای هواپیما، نشانگر وضعیت است که برخلاف اسمش هیچ ارتباطی با اندازه‌گیری اخلاق خلبان در طول پرواز ندارد. در واقع، این تنها ابزاری است که بلافاصله و به‌طور مستقیم تصویر دقیقی از زاویه انحراف و وضعیت پروازی ارائه می‌دهد و موقعیت هواپیما را نسبت به افق نشان می‌دهد.
یک جفت “بال” نمایانگر وضعیت هواپیما است. پشت “هواپیما” یک توپ قرار دارد – قسمت بالا آبی است که آسمان را نشان می‌دهد و نیمه پایین معمولاً قهوه‌ای است که زمین را نشان می‌دهد. همان‌طور که هواپیما در هوا مانور می‌دهد، جفت بال‌ها میزان انحراف و وضعیت پروازی را نشان می‌دهند.
نشانگر وضعیت از یک ابزار ژیروسکوپی استفاده می‌کند که با استفاده از ژیروسکوپ، ثبات یک میله افق را که به‌صورت موازی با افق واقعی تنظیم شده است، حفظ می‌کند.
نشانگر جهت (HI)
گیج نشانگر جهت (HI)
نشانگر جهت (که به آن نشانگر جهت یا ژیروسکوپ جهت نیز می‌گویند) اساساً یک قطب‌نمای غیرمغناطیسی است. این ابزار حاوی یک ژیروسکوپ با محور چرخش افقی جانبی است که پایداری جهت کوتاه‌مدتی را فراهم می‌کند. یکی از ویژگی‌های HI این است که به تدریج از جهت اصلی منحرف می‌شود. به همین دلیل، خلبان باید هر 15 دقیقه یا بیشتر HI را با قطب‌نمای مغناطیسی تنظیم مجدد کند. در هواپیماهای مدرن، HI همراه با قطب‌نمای مغناطیسی برای دقت بیشتر استفاده می‌شود.
هماهنگ‌کننده چرخش (نشانگر چرخش)
گیج هماهنگ‌کننده چرخش
هماهنگ‌کننده چرخش به خلبان‌ها اطلاعاتی درباره وضعیت بال‌هایشان می‌دهد—اینکه آیا صاف و مسطح هستند یا نه. هنگامی که یک هواپیما در یک چرخش دچار لغزش یا سر خوردن می‌شود، توپ (انکلی‌نومتر یا نشانگر تعادل) واقع در بخش پایینی هماهنگ‌کننده چرخش از مرکز منحرف می‌شود. در یک چرخش هماهنگ شده، توپ باید در مرکز باقی بماند. اگر توپ از مرکز خارج شود، خلبان باید تنظیمات لازم را برای چرخش انجام دهد.
این‌ها همان ابزارهای پرواز معروف به “سیکس پک” هستند که بنیان گذار پرواز واقعی هستند، چه اولین پرواز تنهای شما با یک Cessna باشد و چه یک نوع هواپیمای خاص مانند ایرباس. با این حال، همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم، بیشتر هواپیماهای مدرن از گیج‌ها فاصله گرفته‌اند و اکنون با کابین‌های شیشه‌ای کار می‌کنند.
خواندن کابین شیشه‌ای خلبان
سیکس پک هوانوردی در کابین شیشه‌ای
کابین شیشه‌ای از چندین نمایشگر کامپیوتری استفاده می‌کند که می‌توانند به صورت دلخواه تنظیم شوند تا اطلاعات پرواز را نمایش دهند. این امر عملکرد و ناوبری هواپیما را بسیار آسان‌تر می‌کند و به خلبانان اجازه می‌دهد تا تنها بر روی مهم‌ترین اطلاعات تمرکز کنند.
به جای استفاده از ابزارهای ژیروسکوپی، کابین‌های شیشه‌ای مجهز به سیستم‌های الکترونیکی مرجع وضعیت و جهت (AHRS) و رایانه‌های داده هوایی (ADCs) هستند که به هیچ سیستم خلاء متکی نیستند. این سیستم‌ها سبک‌تر، دقیق‌تر و دارای قابلیت اطمینان بالاتری هستند.
اسکن ابزار
یکی دیگر از مهارت‌هایی که یک خلبان باید بیاموزد، اسکن سیکس پک است. تسلط بر هنر اسکن و تفسیر ابزارها نیاز به تمرین دارد، اما از طریق آموزش به یک عادت طبیعی تبدیل می‌شود. انواع مختلفی از اسکن‌ها وجود دارد که خلبان ممکن است انجام دهد.
برای مثال، برای یک اسکن ساده، وقتی که در حال بررسی ارتفاع، سرعت هوایی، سرعت عمودی و دیگر موارد است، خلبان با چشم‌هایش از نشانگر وضعیت شروع می‌کند و سپس چشم‌هایش را به گیج دیگر، بسته به چیزی که اسکن می‌کند، منتقل می‌کند و سپس به نشانگر وضعیت برمی‌گرداند.
از طرف دیگر، اسکن ‘T پایه’ معمولاً برای پرواز مستقیم و سطحی انجام می‌شود. در اینجا، ارتفاع، جهت و سرعت هوایی باید نظارت شوند. چشم‌های خلبان بر روی نشانگر وضعیت متمرکز می‌شود و در یک الگوی ‘T’ بین ابزارهای مرتبط حرکت می‌کند: از نشانگر وضعیت به نشانگر جهت، از نشانگر وضعیت به ارتفاع‌سنج و از نشانگر وضعیت به نشانگر سرعت هوایی.
نتیجه‌گیری
در حالی که کارهای زیادی در عملیات هواپیما انجام می‌شود، درک ابزارهای اولیه پرواز اساس کار است تا بتوانید به هواپیما قدم بگذارید و پروازی موفقیت‌آمیز داشته باشید. این مهارت‌ها را بیاموزید و زمان شما در آسمان بسیار لذت‌بخش‌تر خواهد بود!
