نوشته ها

۱. مقدمه

در گستره پهناور گیتی، عصر حاضر به عنوان دوران انفجار اطلاعات و تحولات شگرف فناورانه شناخته می‌شود. در این عصر طلایی، داده‌ها و اطلاعات، به منزله شریان‌های حیاتی و بنیادین پیکره تمدن بشری، نقشی بی‌‌مانند و بی‌بدیل در پیشبرد اهداف، آرمان‌ها و تعالی جوامع بشری ایفا می‌نمایند. در دنیای به‌هم‌پیوسته و شبکه‌ای امروز که به دهکده جهانی شهره گشته و تبادل داده‌ها و اطلاعات با سرعتی سرسام‌آور و شتابی فزاینده در جریان است، حجم عظیمی از داده‌های شخصی افراد، سازمان‌ها و نهادها، به طور روزانه و لحظه‌ای تولید، پردازش، ذخیره و مبادله می‌گردد.

این گستره وسیع و متنوع از اطلاعات، به مثابه گنجینه‌ای ارزشمند و در عین حال آسیب‌پذیر، نیازمند تمهیدات و سازوکارهای امنیتی پیشرفته، جامع و کارآمدی است تا از دسترسی‌های غیرمجاز، سوءاستفاده‌های مغرضانه، تحریف و دستکاری‌های مخرب، و نقض حریم خصوصی آحاد جامعه انسانی مصون و محفوظ بماند. غفلت از این امر خطیر و حیاتی، می‌تواند پیامدهای ناگوار و جبران‌ناپذیری را در ابعاد فردی، سازمانی، ملی و بین‌المللی به دنبال داشته باشد.

در این میان، صنعت هوانوردی، به عنوان یکی از صنایع راهبردی، حیاتی و پرمخاطره در سطح جهانی، به سبب ویژگی‌های ذاتی و منحصر به فرد خود، حساسیت‌های ویژه و الزامات امنیتی مضاعفی را در زمینه حفاظت از اطلاعات، به ویژه اطلاعات شخصی متخصصان و فعالان این صنعت، به ویژه خلبانان، طلب می‌نماید. خلبانان، به عنوان سکانداران آسمان و متخصصان زبده و کارآزموده صنعت هوانوردی، در خط مقدم جبهه ایمنی پرواز و امنیت سفرهای هوایی قرار داشته و مسئولیت خطیر و سنگینی را بر دوش می‌کشند.

این متخصصان، در راستای انجام وظایف حرفه‌ای خود، طیف گسترده و متنوعی از اطلاعات شخصی و حساس خود را به ناچار در اختیار سازمان‌های هواپیمایی، شرکت‌های فرودگاهی، نهادهای نظارتی دولتی، مراکز آموزشی خلبانی، شرکت‌های بیمه هوانوردی و سایر بازیگران و ذی‌نفعان مرتبط در این صنعت قرار می‌دهند. این داده‌های ارزشمند و محرمانه، شامل طیف وسیعی از اطلاعات هویتی، سوابق پزشکی و سلامت روان جامع و محرمانه، گواهینامه‌های تخصصی پرواز و مجوزهای قانونی، تاریخچه مدون آموزشی و سوابق دوره‌های تخصصی گذرانده شده، سوابق و رزومه جامع شغلی، اطلاعات مالی و بانکی، و سایر اطلاعات شخصی و خانوادگی می‌باشد.

حفاظت از این حجم عظیم از اطلاعات شخصی خلبانان، نه تنها به منظور پاسداری از حریم خصوصی، رعایت حقوق شهروندی، حفظ کرامت انسانی و صیانت از حیثیت و شرافت حرفه‌ای این قشر فرهیخته و متخصص ضروری و اجتناب‌ناپذیر است، بلکه به منظور تضمین و ارتقای سطح امنیت فراگیر صنعت هوانوردی، حفظ و تقویت اعتماد عمومی به این حوزه پرمخاطره و حساس، و جلوگیری از بروز سوانح و حوادث ناگوار هوایی که می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری را به بار آورد، از اهمیت حیاتی، راهبردی و اولویت‌داری برخوردار است.

فناوری زنجیره بلوکی یا بلاکچین (Blockchain)، به مثابه یک دستاورد نوین، بدیع و تحول‌آفرین در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و قابلیت‌های بی‌نظیر خود، ظرفیت بالقوه و پتانسیل عظیمی را برای ایجاد دگرگونی‌های بنیادین، تحولات ساختاری و بهبودهای چشمگیر در صنایع گوناگون و حوزه‌های مختلف، از جمله صنعت هوانوردی، به ارمغان آورده است. بلاکچین، با ارائه بستری امن، شفاف، غیرمتمرکز، توزیع‌شده، غیرقابل تغییر، و مبتنی بر رمزنگاری پیشرفته برای ذخیره‌سازی، انتقال، و تبادل اطلاعات و داده‌ها، قادر است راهکارهای نوین، خلاقانه، کارآمد و اثربخشی را برای رفع چالش‌های موجود در زمینه حفاظت از اطلاعات، به ویژه اطلاعات شخصی خلبانان، در صنعت هوانوردی ارائه نماید.

این مقاله جامع و تحلیلی، با رویکردی علمی، تخصصی و موشکافانه، به بررسی دقیق و همه‌جانبه نقش، کاربردها، مزایا، چالش‌ها و الزامات پیاده‌سازی و به‌کارگیری فناوری بلاکچین در زمینه صیانت و حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی می‌پردازد و ابعاد مختلف این موضوع مهم و حیاتی را با دیدگاهی انتقادی و تحلیلی مورد بحث، ارزیابی و واکاوی قرار می‌دهد. هدف غایی این مقاله، ارائه چشم‌اندازی روشن و واقع‌بینانه از ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بلاکچین در ارتقای سطح امنیت اطلاعات در صنعت هوانوردی و ترسیم نقشه راهی عملی و کارآمد برای بهره‌گیری از این فناوری نوظهور در راستای بهبود ایمنی، کارایی، شفافیت و اعتماد در این صنعت کلیدی و استراتژیک می‌باشد.

۲. اهمیت بنیادین، راهبردی و چندوجهی حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی

حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی، نه صرفاً یک الزام قانونی یا یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک ضرورت بنیادین، راهبردی و چندوجهی است که از زوایای گوناگون و ابعاد مختلف، واجد اهمیت، ارزش و ضرورت فراوان می‌باشد. در ادامه، به تشریح و تبیین برجسته‌ترین، کلیدی‌ترین و حیاتی‌ترین جنبه‌های اهمیت حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی پرداخته می‌شود:

• صیانت از حریم خصوصی، پاسداری از حقوق شهروندی و حفظ کرامت انسانی خلبانان: خلبانان، به عنوان انسان‌هایی فرهیخته، متخصص و مسئولیت‌پذیر، قبل از هر چیز، شهروندانی هستند که همچون سایر آحاد جامعه بشری، از حقوق اساسی و مسلمی برخوردارند. یکی از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین این حقوق، حق حریم خصوصی و صیانت از اطلاعات شخصی و محرمانه آنان می‌باشد. نقض این حق بنیادین، انتشار غیرمجاز و سوءاستفاده از اطلاعات شخصی خلبانان، نه تنها تعرض آشکار به حریم خصوصی و نقض حقوق شهروندی آنان محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند پیامدهای ناگوار، زیان‌بار و بعضاً جبران‌ناپذیری را در ابعاد مختلف زندگی شخصی، خانوادگی و حرفه‌ای آنان به دنبال داشته باشد.
• از جمله این پیامدها می‌توان به تبعیض‌های ناروا و ناعادلانه در محیط کار و جامعه، قضاوت‌های نادرست و پیش‌داوری‌های مغرضانه، سوءاستفاده‌های مالی و اقتصادی (مانند سرقت هویت، کلاهبرداری‌های مالی و دسترسی غیرمجاز به حساب‌های بانکی)، آسیب‌های روحی، روانی و عاطفی (مانند افسردگی، اضطراب، از دست دادن اعتماد به نفس و انزوای اجتماعی)، و خدشه‌دار شدن حیثیت، شرافت و اعتبار حرفه‌ای آنان اشاره نمود.
• بنابراین، حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان، نه تنها یک وظیفه اخلاقی و انسانی، بلکه یک الزام قانونی و شرعی، و یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای پاسداری از کرامت انسانی، حفظ حقوق شهروندی و صیانت از حریم خصوصی این قشر خدوم و متخصص جامعه محسوب می‌گردد.
• تضمین و تحکیم امنیت شغلی، ارتقای سطح رفاه و ثبات اقتصادی خلبانان و خانواده‌های آنان: اطلاعات شخصی خلبانان، به ویژه سوابق دقیق و محرمانه پزشکی و سلامت روان، گواهینامه‌های معتبر و بین‌المللی پرواز، و سوابق جامع آموزشی و حرفه‌ای، ارتباطی مستقیم، تنگاتنگ و حیاتی با امنیت، پایداری و ارتقای شغلی آنان دارد.
• افشا، درز، انتشار غیرمجاز، دستکاری یا تحریف اطلاعات نادرست، ناقص یا مخدوش در این زمینه‌ها، می‌تواند به سلب غیرقانونی مجوز پرواز، از دست رفتن فرصت‌های ارزشمند و بی‌بدیل شغلی، ایجاد محدودیت‌های غیرمنصفانه و تبعیض‌آمیز پروازی، کاهش درآمد و مزایای مالی، و در نهایت، آسیب جدی، ماندگار و بعضاً غیرقابل جبران به اعتبار، حیثیت و منزلت حرفه‌ای خلبان و نابودی آینده شغلی وی منجر گردد. این امر، نه تنها معیشت، رفاه و آسایش خلبان و خانواده تحت تکفل او را به مخاطره جدی می‌اندازد و آنان را در معرض آسیب‌پذیری‌های اقتصادی و اجتماعی قرار می‌دهد، بلکه به اعتبار و ثبات کل صنعت هوانوردی نیز لطمه وارد ساخته و اعتماد متخصصان و فعالان این صنعت را نسبت به سازمان‌های هواپیمایی و نهادهای نظارتی تضعیف می‌نماید. بنابراین، حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان، به مثابه سپری مستحکم و مطمئن، امنیت شغلی، ثبات اقتصادی و رفاه اجتماعی این قشر زحمتکش و متخصص را تضمین نموده و زمینه را برای ارتقای کیفیت زندگی آنان و خانواده‌هایشان فراهم می‌سازد.
• تأمین و تضمین ایمنی پرواز، ارتقای سطح ضریب اطمینان و پیشگیری از سوانح و حوادث ناگوار هوایی: در برخی موارد خاص و حساس، اطلاعات شخصی خلبانان می‌تواند به طور مستقیم، ملموس و انکارناپذیر بر ایمنی پرواز، امنیت خطوط هوایی و سلامت و جان مسافران و خدمه پروازی اثرگذار باشد. به عنوان مثال، اطلاعات دقیق و به‌روز مربوط به وضعیت جسمی و روانی خلبانان، سوابق مصرف داروهای خاص و مواد روان‌گردان، تاریخچه بیماری‌های زمینه‌ای جسمی و روانی، سوابق بستری شدن در بیمارستان‌های روانپزشکی، و سایر موارد مرتبط با سلامت جسم و روان، نقشی تعیین‌کننده، حیاتی و غیرقابل چشم‌پوشی در تضمین آمادگی کامل، جسمانی، روانی و ذهنی آنان برای انجام پروازهای ایمن، مطمئن و بدون حادثه، و پیشگیری از وقوع سوانح و حوادث ناگوار هوایی ناشی از خطای انسانی و عوامل مرتبط با وضعیت سلامت خلبان ایفا می‌نماید.
• دسترسی غیرمجاز، سهل‌انگارانه و بدون مجوز به این دسته از اطلاعات فوق‌العاده حساس، محرمانه و حیاتی، و سوءاستفاده احتمالی، انتشار غیرمسئولانه یا دستکاری مغرضانه آن‌ها، می‌تواند عواقب فاجعه‌بار، جبران‌ناپذیر و غیرقابل تصوری را به بار آورد و نه تنها جان مسافران و خدمه پرواز را به خطر اندازد، بلکه اعتبار، حیثیت و شهرت سازمان‌های هواپیمایی و کل صنعت هوانوردی را در سطح ملی و بین‌المللی به شدت لکه‌دار نماید. از این رو، حفاظت حداکثری و همه‌جانبه از اطلاعات شخصی خلبانان، به ویژه اطلاعات مربوط به سلامت آنان، امری حیاتی، ضروری و غیرقابل اغماض برای تامین ایمنی پرواز و حفظ جان و مال میلیون‌ها مسافر و فعال در صنعت هوانوردی محسوب می‌گردد.
• تقویت و ارتقای سطح اعتماد عمومی، تحکیم جایگاه و رونق صنعت هوانوردی در عرصه بین‌المللی: صنعت هوانوردی، به عنوان صنعتی پویا، پررونق، رقابتی و مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته، به شدت وابسته به اعتماد و اطمینان عمومی مردم و جامعه جهانی است. نقض حریم خصوصی خلبانان، انتشار بی‌رویه و غیرمسئولانه اطلاعات شخصی و محرمانه آن‌ها، و بروز رسوایی‌های ناشی از عدم حفاظت از داده‌های کارکنان صنعت هوانوردی، می‌تواند به سرمایه اجتماعی، اعتماد عمومی و وجهه بین‌المللی این صنعت خدشه وارد نموده و اعتبار آن را در سطح ملی و بین‌المللی مخدوش سازد.
• کاهش اعتماد عمومی به صنعت هوانوردی، به طور مستقیم و غیرمستقیم، بر میزان تقاضا برای سفرهای هوایی، حجم مسافرت‌های هوایی، میزان سرمایه‌گذاری در این صنعت، درآمدهای شرکت‌های هواپیمایی و فرودگاه‌ها، و در نهایت، بر رونق، توسعه و شکوفایی اقتصادی این صنعت استراتژیک تاثیر منفی و بسزایی گذاشته و می‌تواند منجر به رکود، بحران و افول تدریجی آن گردد. در مقابل، حفاظت موثر، کارآمد و همه‌جانبه از اطلاعات شخصی خلبانان، به عنوان نمادی از احترام به حقوق شهروندی، پایبندی به اصول اخلاقی، و تعهد به ارائه خدمات ایمن، مطمئن و باکیفیت، می‌تواند اعتماد عمومی به صنعت هوانوردی را تقویت و تحکیم نموده، وجهه بین‌المللی آن را ارتقا بخشیده، و زمینه را برای رونق، توسعه و شکوفایی هرچه بیشتر این صنعت در عرصه جهانی فراهم سازد.
• رعایت دقیق، کامل و بی‌چون و چرای قوانین، مقررات، استانداردها و الزامات بین‌المللی و داخلی مربوط به حفاظت از داده‌ها و حریم خصوصی: سازمان‌های هواپیمایی، شرکت‌های هواپیمایی، فرودگاه‌ها، مراکز آموزش خلبانی و نهادهای نظارتی مرتبط در سطح ملی و بین‌المللی، همگی موظف، مکلف و متعهد به رعایت دقیق، کامل و بی‌چون و چرای طیف گسترده‌ای از قوانین، مقررات، استانداردها، دستورالعمل‌ها و الزامات سخت‌گیرانه‌ای هستند که در زمینه حفاظت از اطلاعات شخصی افراد، صیانت از حریم خصوصی، و امنیت سایبری، توسط نهادهای قانون‌گذار ملی و سازمان‌های بین‌المللی ذی‌صلاح وضع، تدوین و ابلاغ شده‌اند.
• تخطی، تخلف، نقض یا عدم رعایت این قوانین و مقررات الزام‌آور، می‌تواند عواقب حقوقی، مالی، اداری و کیفری سنگینی را برای سازمان‌ها و نهادهای متخلف به همراه داشته باشد؛ از جمله جریمه‌های نقدی هنگفت و کمرشکن، پرداخت غرامت‌های سنگین به افراد و سازمان‌های زیان‌دیده، تعلیق یا لغو مجوزهای فعالیت و پروانه کسب، آسیب جدی، ماندگار و غیرقابل جبران به شهرت، اعتبار و برند تجاری، کاهش رتبه اعتباری بین‌المللی، و حتی پیگرد قضایی و محکومیت کیفری مدیران و مسئولان ارشد سازمان. از این رو، حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان، نه تنها یک انتخاب یا یک اقدام داوطلبانه، بلکه یک تکلیف قانونی، یک الزام قراردادی، و یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای بقا، رشد، توسعه و موفقیت پایدار سازمان‌های فعال در صنعت هوانوردی محسوب می‌گردد.

۳. چالش‌های بنیادین، ساختاری و چندبعدی موجود در مسیر حفاظت اثربخش و همه‌جانبه از اطلاعات شخصی خلبانان

در عصر حاضر، علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیر و دستاوردهای خیره‌کننده بشر در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه روزافزون راهکارهای امنیتی نوین، فرایند خطیر و پیچیده حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی همچنان با موانع، چالش‌ها و مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. این چالش‌ها، نه تنها ماهیتی فنی و تکنولوژیک، بلکه ابعاد مدیریتی، سازمانی، قانونی، فرهنگی و اجتماعی نیز دارند و نیازمند رویکردی جامع، همه‌جانبه و چندوجهی برای شناسایی، تحلیل و رفع آن‌ها می‌باشند. در ادامه، به تشریح و تبیین مهم‌ترین، اساسی‌ترین و ریشه‌دارترین چالش‌های موجود در مسیر حفاظت اثربخش و همه‌جانبه از اطلاعات شخصی خلبانان پرداخته می‌شود:

• تداوم اتکا و وابستگی بیش از حد به سیستم‌های متمرکز، سنتی و آسیب‌پذیر مدیریت داده‌ها در صنعت هوانوردی: بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، سیستم‌های نرم‌افزاری، پایگاه‌های داده، و معماری‌های امنیتی که در حال حاضر در صنعت هوانوردی برای جمع‌آوری، پردازش، ذخیره‌سازی، مدیریت، و تبادل اطلاعات مربوط به خلبانان به کار گرفته می‌شوند، متاسفانه بر مبنای الگوها، رویکردها و معماری‌های متمرکز، سنتی، قدیمی و بعضاً منسوخ‌شده طراحی، پیاده‌سازی و مستقر گردیده‌اند. این سیستم‌های متمرکز، به دلیل تجمع، تمرکز و تجمیع تمامی داده‌ها در یک نقطه کانونی واحد و مرکزی، به شدت در معرض تهدیدات، آسیب‌پذیری‌ها و مخاطرات امنیتی گوناگون قرار دارند. از جمله این تهدیدات می‌توان به حملات سایبری پیچیده و سازمان‌یافته، نفوذ و دسترسی‌های غیرمجاز و خرابکارانه هکرها و گروه‌های سایبری، آسیب‌پذیری در برابر خطاهای سهوی و عمدی انسانی، نقص‌های فنی و اختلالات سیستمی، و بلایای طبیعی و حوادث غیرمترقبه اشاره نمود. این نقاط ضعف و آسیب‌پذیری‌های امنیتی، می‌توانند به عنوان پاشنه آشیل در حفاظت از اطلاعات حساس و شخصی خلبانان عمل نموده و زمینه را برای نشت اطلاعات، سرقت داده‌ها، دستکاری و تحریف اطلاعات، و نقض فاحش حریم خصوصی خلبانان فراهم آورند. علاوه بر این، سیستم‌های متمرکز، به دلیل ماهیت غیرشفاف و غیرقابل ممیزی خود، امکان نظارت دقیق، ردیابی کامل تراکنش‌ها و ممیزی جامع فرایندهای مدیریت داده‌ها را به نحو مطلوبی فراهم نمی‌سازند و زمینه را برای بروز فساد اداری، سوءاستفاده از قدرت و موقعیت، و رفتارهای غیراخلاقی در مدیریت اطلاعات مهیا می‌سازند.
• فقدان شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری کافی و اثربخش در فرایندهای جمع‌آوری، پردازش، نگهداری و اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی خلبانان: سازوکارها، رویه‌ها، پروتکل‌ها و فرایندهای فعلی جمع‌آوری، پردازش، نگهداری، و اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی، اغلب فاقد سازوکارهای لازم و کافی برای تضمین شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری اثربخش و قابل اعتماد هستند.
• خلبانان، به عنوان صاحبان اصلی اطلاعات شخصی خود، ممکن است به طور کامل، دقیق و شفاف از نحوه، چرایی، زمان، مکان و میزان استفاده از اطلاعات شخصی خود توسط سازمان‌های هواپیمایی و سایر نهادهای مرتبط آگاهی نداشته باشند، نتوانند به طور موثر، فعالانه و بی‌واسطه بر این فرایندهای حیاتی و حساس نظارت نمایند، و در صورت بروز هرگونه مشکل، ابهام، سوال یا شکایت، مرجع پاسخگوی مشخص، مسئولیت‌پذیر و در دسترس را برای پیگیری و احقاق حقوق خود نیابند. این فقدان شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری، می‌تواند حس بی‌اعتمادی، نگرانی، ناامیدی، و بی‌انگیزگی را در میان خلبانان دامن زده و مشارکت فعالانه، سازنده و دلسوزانه آن‌ها در فرایندهای حفاظتی و ارتقای امنیت اطلاعات را تضعیف و محدود نماید. علاوه بر این، عدم شفافیت و پاسخگویی، زمینه را برای بروز رفتارهای غیراخلاقی، سوءاستفاده از قدرت و موقعیت، فساد اداری و مالی، و نقض حقوق شهروندی و حریم خصوصی افراد در فرایندهای مدیریت اطلاعات مهیا می‌سازد و اعتماد عمومی به سازمان‌های هواپیمایی و نهادهای نظارتی را به شدت کاهش می‌دهد.
• ناهماهنگی، پراکندگی، تشتت و عدم انسجام استانداردهای حفاظتی، مقررات قانونی و الزامات فنی در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای: استانداردهای مرتبط با حفاظت از اطلاعات شخصی، مقررات قانونی و حقوقی، و الزامات فنی و تکنولوژیک مربوط به امنیت سایبری و حریم خصوصی، در صنعت هوانوردی، در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و حتی در سطح ملی و داخلی، متاسفانه از درجه بالایی از ناهماهنگی، پراکندگی، تشتت، عدم انسجام، و عدم یکپارچگی برخوردار نیستند. این ناهماهنگی و پراکندگی در استانداردهای حفاظتی، مقررات قانونی و الزامات فنی، می‌تواند منجر به ابهامات حقوقی و قانونی، تفسیرهای متفاوت و متضاد از قوانین و مقررات موجود، دشواری و پیچیدگی در اجرای دقیق، یکنواخت، هماهنگ و فراگیر الزامات و پروتکل‌های حفاظتی در سطح جهانی، و در نهایت، کاهش سطح عمومی و میانگین حفاظت از اطلاعات در صنعت هوانوردی در مقیاس بین‌المللی شود.
• این وضعیت نامطلوب، زمینه را برای سوءاستفاده‌های فرصت‌طلبانه، گریز از مسئولیت‌های قانونی و قراردادی، نقض حریم خصوصی شهروندان، و کاهش سطح اعتماد عمومی به سازمان‌های هواپیمایی و نهادهای نظارتی فراهم می‌سازد و تلاش‌های بین‌المللی برای ارتقای سطح امنیت اطلاعات و حریم خصوصی در صنعت هوانوردی را با چالش‌های جدی روبرو می‌سازد.
• محدودیت‌های شدید بودجه‌ای، فشارهای فزاینده مالی و هزینه‌های سرسام‌آور پیاده‌سازی و استقرار زیرساخت‌های امنیتی پیشرفته و جامع: پیاده‌سازی، استقرار، راه‌اندازی، نگهداری و به‌روزرسانی راهکارها، سیستم‌ها، تجهیزات و زیرساخت‌های امنیتی پیشرفته، جامع، کارآمد و مبتنی بر فناوری‌های نوین برای حفاظت موثر، همه‌جانبه و قابل اعتماد از اطلاعات شخصی خلبانان، مستلزم تخصیص بودجه‌های کلان، صرف هزینه‌های قابل توجه، و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت، مستمر و گزاف می‌باشد. بسیاری از سازمان‌های هواپیمایی، به ویژه شرکت‌های کوچک، متوسط، کم‌بنیه و نوپا در کشورهای در حال توسعه و مناطق محروم و کمتر برخوردار جهان، ممکن است توانایی، ظرفیت، بنیه و تمکن مالی کافی و لازم برای تامین منابع مالی مورد نیاز،
• تخصیص بودجه‌های هنگفت، و پرداخت هزینه‌های سرسام‌آور پیاده‌سازی امنیت را نداشته باشند و ناگزیر به استفاده از راهکارها، سیستم‌ها و تجهیزات امنیتی ناکافی، غیراستاندارد، ارزان‌قیمت، و بعضاً منسوخ‌شده روی آورند که در نهایت، سطح امنیت اطلاعات را به طور جدی به خطر انداخته و آن‌ها را در معرض تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های سایبری گوناگون قرار می‌دهد. این محدودیت‌های بودجه‌ای و فشارهای مالی، به ویژه در شرایط بحران‌های اقتصادی، رکود بازارهای جهانی، و افزایش رقابت در صنعت هوانوردی، به عنوان یک مانع جدی و اساسی در مسیر ارتقای سطح حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان و استقرار زیرساخت‌های امنیتی پیشرفته در این صنعت عمل می‌نماید.
• مقاومت سرسختانه، تعصب‌آمیز و غیرمنطقی در برابر تغییر، نوآوری و پذیرش فناوری‌های نوین در میان بخشی از ذی‌نفعان و فعالان سنتی صنعت هوانوردی: بخشی از ذی‌نفعان، تصمیم‌گیران، مدیران، متخصصان و فعالان سنتی و محافظه‌کار در صنعت هوانوردی، به دلایل و انگیزه‌های مختلف و متعددی از جمله عدم آگاهی، شناخت و درک کافی از مزایا، کاربردها و پتانسیل‌های فناوری‌های نوین و تحول‌آفرین (مانند بلاکچین)، ترس و واهمه از ناشناخته‌ها، مقاومت ناخودآگاه در برابر تغییر و تحول، تعصب و دلبستگی به روش‌ها، سیستم‌ها و رویه‌های سنتی و قدیمی، محافظه‌کاری افراطی، تمایل به حفظ وضع موجود و منافع شخصی و سازمانی، و یا نگرانی необоснованная از هزینه‌های اولیه پیاده‌سازی و استقرار فناوری‌های نوین، ممکن است در برابر پذیرش، به‌کارگیری و استقبال از فناوری‌های نوآورانه، کارآمد و اثربخشی همچون بلاکچین، از خود مقاومت سرسختانه، تعصب‌آمیز و غیرمنطقی نشان دهند.
• این مقاومت غیرمنطقی و مخرب در برابر تغییر، نوآوری و پیشرفت، می‌تواند به مانعی جدی، سد راه و گره کور در مسیر توسعه، بهبود، نوسازی، و ارتقای سطح حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان و استقرار سیستم‌های امنیتی مدرن و مبتنی بر فناوری‌های روزآمد در صنعت هوانوردی تبدیل شده و فرصت‌های ارزشمند، بی‌بدیل و بی‌نظیری را برای بهبود عملکرد، افزایش کارایی، کاهش هزینه‌ها، و ارتقای سطح امنیت و اعتماد در این صنعت حیاتی و استراتژیک از دست بدهد.

۴. فناوری بلاکچین: راهکار نوین، کارآمد، اثربخش و تحول‌آفرین در عرصه حفاظت از اطلاعات، با تمرکز ویژه بر صنعت هوانوردی

فناوری بلاکچین، به عنوان یک دستاورد شگرف، نوآورانه، بدیع و تحول‌آفرین در عرصه علوم کامپیوتر و مهندسی نرم‌افزار، با معماری منحصربه‌فرد، ویژگی‌های ممتاز، قابلیت‌های بی‌نظیر، و مزایای بی‌شمار خود، ظرفیت بالقوه، پتانسیل عظیم و توانمندی فوق‌العاده‌ای را برای حل و فصل بسیاری از چالش‌ها، معضلات، مشکلات و موانع موجود در عرصه حفاظت از اطلاعات شخصی در صنایع گوناگون، سازمان‌های مختلف، نهادهای دولتی و غیردولتی، و جوامع بشری، به ویژه در صنعت هوانوردی، ارائه می‌دهد. بلاکچین، به مثابه یک دفتر کل توزیع‌شده، غیرمتمرکز، شفاف، غیرقابل تغییر، و مبتنی بر رمزنگاری پیشرفته، قادر است راهکارهای نوین، خلاقانه، کارآمد، اثربخش و تحول‌آفرینی را برای ارتقای سطح امنیت اطلاعات، بهبود فرایندهای مدیریت داده‌ها، افزایش شفافیت و پاسخگویی، کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد سازمانی در صنعت هوانوردی ارائه نماید. ویژگی‌های کلیدی، مزایا و قابلیت‌های منحصربه‌فرد بلاکچین که آن را به یک راهکار جذاب، کارآمد، پیشرو و ایده‌آل در زمینه حفاظت از اطلاعات، به‌ویژه در صنعت هوانوردی، تبدیل می‌نماید، به شرح زیر می‌باشد:

• معماری بنیادین غیرمتمرکز، توزیع‌شده و مقاوم در برابر حملات سایبری، با قابلیت تحمل خطای بالا: بلاکچین، برخلاف سیستم‌های متمرکز سنتی و آسیب‌پذیر، فاقد یک نقطه کنترل مرکزی، واحد، آسیب‌پذیر و متمرکز برای ذخیره‌سازی، پردازش، مدیریت و تبادل اطلاعات و داده‌ها می‌باشد. در عوض، اطلاعات و داده‌ها در یک شبکه گسترده، توزیع‌شده، همتا به همتا (P2P) و متشکل از هزاران یا میلیون‌ها رایانه (گره یا نود) در سراسر جهان، به صورت رمزنگاری‌شده و توزیع‌شده ذخیره و نگهداری می‌گردند.
• این معماری بنیادین غیرمتمرکز و توزیع‌شده داده‌ها، ریسک حملات سایبری، نفوذ و دسترسی‌های غیرمجاز، و سوءاستفاده از اطلاعات را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد. زیرا برای نفوذ، تخریب، دستکاری یا سرقت اطلاعات از یک سیستم بلاکچین، مهاجم سایبری باید به طور همزمان به اکثریت قریب به اتفاق رایانه‌ها (گره‌ها) در شبکه دسترسی پیدا کند که از نظر عملی، محاسباتی و اقتصادی، تقریباً غیرممکن، بسیار دشوار و فوق‌العاده پرهزینه خواهد بود. این ویژگی منحصربه‌فرد، بلاکچین را به یک پلتفرم فوق‌العاده امن، مقاوم در برابر حملات سایبری و قابل اعتماد برای حفاظت از اطلاعات حساس و حیاتی در صنعت هوانوردی تبدیل می‌نماید.
• علاوه بر این، معماری توزیع‌شده بلاکچین، قابلیت تحمل خطای بسیار بالایی را برای این سیستم فراهم می‌سازد. بدین معنا که حتی اگر تعدادی از رایانه‌ها (گره‌ها) در شبکه دچار نقص فنی، خرابی یا از دسترس خارج شوند، سیستم بلاکچین به عملکرد صحیح و بدون وقفه خود ادامه داده و هیچ‌گونه اختلالی در ارائه خدمات آن ایجاد نخواهد شد. این ویژگی، بلاکچین را به یک زیرساخت بسیار پایدار، قابل اتکا و مناسب برای کاربردهای حیاتی و حساس در صنعت هوانوردی، مانند حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان، تبدیل می‌نماید.
• امنیت اطلاعات تضمین‌شده و بی‌نظیر، مبتنی بر الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته، پیچیده و غیرقابل شکست: بلاکچین برای تامین امنیت اطلاعات، محرمانگی داده‌ها، و محافظت از آن‌ها در برابر دسترسی‌های غیرمجاز، تغییر، دستکاری و تحریف اطلاعات، از الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته، پیچیده، قدرتمند و غیرقابل شکست، به ویژه الگوریتم‌های رمزنگاری نامتقارن (کلید عمومی-کلید خصوصی) و توابع درهم‌ساز رمزنگارانه (Cryptographic Hash Functions) بهره می‌برد.
• هر بلوک اطلاعات (Block) در زنجیره بلوکی، با استفاده از کلیدهای رمزنگاری خصوصی و عمومی، به صورت ایمن و غیرقابل نفوذ رمزنگاری‌شده و به زنجیره بلوکی افزوده می‌شود. این رمزنگاری قوی، چندلایه و شکست‌ناپذیر، تضمین می‌کند که تغییر، دستکاری، حذف یا تحریف اطلاعات ثبت‌شده در بلاکچین، بدون داشتن کلید رمزنگاری خصوصی مربوطه، عملاً غیرممکن، بسیار دشوار و مستلزم صرف منابع محاسباتی و زمان بسیار زیادی خواهد بود که از نظر اقتصادی و عملی، غیرقابل توجیه و غیرعملی می‌باشد.
• این سطح بی‌نظیر و بی‌سابقه از امنیت اطلاعات، بلاکچین را به یک انتخاب ایده‌آل، بی‌رقیب و بی‌بدیل برای حفاظت از اطلاعات فوق‌العاده حساس، حیاتی و محرمانه، مانند اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی، تبدیل نموده است.
• شفافیت بی‌سابقه، قابلیت ممیزی کامل، و ردیابی دقیق و لحظه‌ای تراکنش‌ها و فعالیت‌ها در شبکه بلاکچین: تمامی تراکنش‌ها، رویدادها، فعالیت‌ها و اطلاعاتی که در شبکه بلاکچین ایجاد، ثبت و ذخیره می‌شوند، به صورت کاملاً شفاف، روشن، آشکار، قابل مشاهده، قابل ردیابی، و قابل ممیزی برای تمامی اعضای مجاز، ذی‌صلاح و ذی‌نفع شبکه بلاکچین قابل دسترسی، بررسی، نظارت و ممیزی هستند. این سطح بی‌سابقه، بی‌نظیر و بی‌بدیل از شفافیت، باعث افزایش اعتماد، اطمینان، مسئولیت‌پذیری، پاسخگویی و پاسخ‌دهی در میان اعضای شبکه بلاکچین می‌گردد و امکان نظارت دقیق‌تر، کارآمدتر و موثرتر بر فرایندهای مدیریت اطلاعات، تبادل داده‌ها، و اجرای تراکنش‌ها را فراهم می‌سازد.
• ویژگی بی‌نظیر شفافیت بلاکچین، به ویژه در صنایعی که نیازمند اعتماد، شفافیت، صداقت و پاسخگویی بالا هستند، مانند صنعت هوانوردی، که ایمنی پرواز و امنیت مسافران در گرو اعتماد و شفافیت است، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و می‌تواند به ارتقای سطح اعتماد عمومی، بهبود روابط بین ذی‌نفعان، و کاهش فساد و رفتارهای غیراخلاقی در این صنعت کمک شایانی نماید.
• تغییرناپذیری، غیرقابل دستکاری بودن، و ماندگاری همیشگی اطلاعات و سوابق ثبت‌شده در بلاکچین: اطلاعات، تراکنش‌ها، رویدادها و سوابقی که پس از تایید نهایی، اجماع و اعتبار

سنجی توسط مکانیزم‌های اجماع و اعتبارسنجی شبکه بلاکچین، در بلوک‌های زنجیره بلوکی ثبت و ذخیره می‌شوند، به هیچ عنوان، تحت هیچ شرایطی، و توسط هیچ شخص، سازمان یا نهادی، قابل تغییر، حذف، دستکاری، تحریف یا سانسور نخواهند بود. این ویژگی منحصربه‌فرد، حیاتی و ارزشمند بلاکچین، تضمین می‌کند که اطلاعات شخصی خلبانان، سوابق پزشکی، گواهینامه‌های پرواز، سوابق آموزشی و حرفه‌ای، و سایر اسناد و مدارک مهم و حساس مربوط به آن‌ها، به صورت دائمی، همیشگی، معتبر، قابل اعتماد، غیرقابل انکار، و بدون احتمال تغییر، دستکاری، حذف یا تحریف، حفظ و نگهداری می‌گردند و از هرگونه آسیب، تخریب، مخدوش شدن و از بین رفتن مصون و محفوظ می‌مانند.

این قابلیت، به‌ویژه برای حفظ سوابق حساس، حیاتی، بلندمدت و غیرقابل جایگزین، مانند سوابق پزشکی و گواهینامه‌های پرواز خلبانان، که صحت، دقت، اصالت و ماندگاری آن‌ها از اهمیت حیاتی و راهبردی برخوردار است، از ارزش فوق‌العاده، حیاتی و بی‌بدیلی برخوردار است و بلاکچین را به یک راهکار بی‌نظیر و بی‌رقیب برای آرشیو و نگهداری بلندمدت اطلاعات در صنعت هوانوردی تبدیل می‌نماید.

• تمرکز بنیادین بر حاکمیت، مالکیت و کنترل انحصاری کاربر بر داده‌های شخصی و حق تعیین سطح دسترسی به اطلاعات: فناوری بلاکچین، با رویکردی کاربرمحور، دموکراتیک و مبتنی بر احترام به حقوق فردی، این امکان و قابلیت را برای کاربران و صاحبان اصلی داده‌ها فراهم می‌سازد تا کنترل کامل، انحصاری و بی‌واسطه‌ای بر اطلاعات شخصی خود اعمال نمایند.
• در یک سیستم بلاکچین مبتنی بر هویت دیجیتال غیرمتمرکز و خودگردان، خلبانان، به عنوان صاحبان اصلی اطلاعات شخصی خود، می‌توانند به طور مستقل، آزادانه و بدون نیاز به واسطه یا مجوز از سازمان‌های متمرکز، تعیین کنند که چه اشخاص، سازمان‌ها یا نهادهایی به اطلاعات آن‌ها دسترسی داشته باشند، چه میزان از اطلاعاتشان با طرف‌های ثالث به اشتراک گذاشته شود، به چه منظور از اطلاعاتشان استفاده شود، و چه مدت زمانی این دسترسی مجاز و معتبر باشد.
• این رویکرد نوین، منحصربه‌فرد و کاربرمحور در مدیریت داده‌ها، حس مالکیت، حاکمیت، استقلال و کنترل را در کاربران تقویت کرده و به آن‌ها قدرت می‌دهد تا به طور فعالانه و موثر بر داده‌های شخصی خود مدیریت، نظارت و حاکمیت داشته باشند و از حریم خصوصی خود به بهترین نحو محافظت نمایند. این ویژگی، بلاکچین را به یک فناوری همسو با ارزش‌های انسانی، حقوق شهروندی و احترام به حریم خصوصی افراد تبدیل نموده و آن را به یک انتخاب ایده‌آل برای صنایعی که دغدغه حفاظت از حریم خصوصی کاربران و احترام به حقوق شهروندی آنان را دارند، مانند صنعت هوانوردی، تبدیل می‌نماید.

۵. کاربردهای عملی، راهبردی و تحول‌آفرین فناوری بلاکچین در حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی، با تاکید بر نوآوری و کارآمدی

فناوری بلاکچین، با بهره‌مندی از ویژگی‌های ممتاز، مزایای بی‌شمار و قابلیت‌های بی‌نظیر خود، می‌تواند در زمینه‌ها، حوزه‌ها و کاربردهای متنوع، متعدد و گسترده‌ای برای بهبود، ارتقا، تحول و بهینه‌سازی سطح حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی به کار گرفته شود.

این کاربردها، نه تنها جنبه فنی و تکنولوژیک، بلکه ابعاد مدیریتی، سازمانی، اقتصادی، اجتماعی و قانونی نیز دارند و می‌توانند تحولات عمیق، گسترده و پایداری را در صنعت هوانوردی به ارمغان آورند. در ادامه، به تشریح، تبیین و تفضیل مهم‌ترین، کاربردی‌ترین، راهبردی‌ترین و تحول‌آفرین‌ترین حوزه‌های کاربرد فناوری بلاکچین در حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان در صنعت هوانوردی، با تاکید ویژه بر جنبه‌های نوآورانه، کارآمد و ارزش‌آفرین آن‌ها، پرداخته می‌شود:

۵.۱. طراحی، توسعه و استقرار سیستم جامع، امن و غیرمتمرکز هویت دیجیتال برای خلبانان، مبتنی بر فناوری بلاکچین، با رویکردی نوآورانه و کاربرمحور

بلاکچین می‌تواند به عنوان زیرساخت بنیادین، امن، پایدار و غیرمتمرکز، برای طراحی، توسعه و استقرار یک سیستم جامع، یکپارچه، امن، غیرمتمرکز، خودگردان، کارآمد، مقیاس‌پذیر و مبتنی بر هویت دیجیتال (Digital Identity) برای خلبانان در صنعت هوانوردی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

در این سیستم نوین، نوآورانه و کاربرمحور، اطلاعات هویتی و بیوگرافی جامع و کامل خلبانان، شامل نام و نام خانوادگی، شماره پرسنلی و شناسایی، کد ملی و گذرنامه، عکس پرسنلی با کیفیت بالا، اطلاعات تماس، آدرس پستی و الکترونیکی، سوابق تحصیلی و دانشگاهی، مهارت‌ها و تخصص‌های حرفه‌ای، زبان‌های خارجی مسلط، و سایر مشخصات هویتی و بیوگرافی مرتبط، به صورت رمزنگاری‌شده، امن، محرمانه، غیرقابل تغییر و توزیع‌شده، در شبکه بلاکچین ذخیره، ثبت، نگهداری و مدیریت می‌شود.

خلبانان، به عنوان صاحبان اصلی و انحصاری اطلاعات هویتی خود، می‌توانند با استفاده از کلید خصوصی رمزنگاری‌شده و منحصربه‌فرد خود، به این اطلاعات هویتی دیجیتال دسترسی داشته باشند و آن‌ها را به صورت امن، کنترل‌شده، گزینشی و با حفظ کامل حریم خصوصی، با سازمان‌های هواپیمایی، نهادهای نظارتی، مراکز آموزشی، شرکت‌های بیمه، و سایر مراجع و اشخاص ذی‌صلاح و ذی‌نفع به اشتراک بگذارند.

این سیستم هویت دیجیتال مبتنی بر بلاکچین، می‌تواند به طور کامل و کارآمد، جایگزین سیستم‌های سنتی، متمرکز، آسیب‌پذیر، ناکارآمد و پرهزینه مدیریت هویت در صنعت هوانوردی شود و مزایای بی‌شماری را برای خلبانان، سازمان‌های هواپیمایی و کل صنعت هوانوردی به ارمغان آورد. از جمله این مزایا می‌توان به افزایش چشمگیر امنیت و محرمانگی اطلاعات هویتی خلبانان، کاهش ریسک سرقت هویت، جعل هویت، و دسترسی‌های غیرمجاز به اطلاعات شخصی، بهبود کارایی و سرعت فرایندهای احراز هویت و تایید صلاحیت خلبانان، کاهش هزینه‌های اداری، عملیاتی و مدیریتی مربوط به مدیریت هویت، افزایش شفافیت و قابلیت ممیزی فرایندهای احراز هویت، و ارتقای سطح اعتماد و اطمینان در بین ذی‌نفعان صنعت هوانوردی اشاره نمود.

۵.۲. توسعه و پیاده‌سازی سامانه جامع، امن و غیرقابل دستکاری مدیریت سوابق خلبانان، مبتنی بر بستر بلاکچین، با تاکید بر دقت، جامعیت و قابلیت اطمینان

فناوری بلاکچین، با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و قابلیت‌های بی‌نظیر خود، این ظرفیت و پتانسیل را دارد که به عنوان یک بستر امن، مطمئن، غیرقابل دستکاری، شفاف، کارآمد و مقیاس‌پذیر، برای توسعه و پیاده‌سازی یک سامانه جامع، یکپارچه، مدرن و هوشمند مدیریت سوابق خلبانان در صنعت هوانوردی مورد استفاده قرار گیرد.

این سامانه پیشرفته، نوین و کارآمد، می‌تواند تمامی سوابق، مدارک، مستندات، گواهینامه‌ها و اطلاعات مربوط به خلبانان، از ابتدای دوره آموزش خلبانی تا پایان دوران خدمت و بازنشستگی، از جمله سوابق پزشکی جامع و محرمانه (شامل تاریخچه پزشکی، سوابق واکسیناسیون، نتایج آزمایش‌های پزشکی و روانپزشکی، گزارش‌های معاینات دوره‌ای، سوابق بستری شدن در بیمارستان و غیره)، گواهینامه‌های معتبر و بین‌المللی پرواز (شامل CPL، ATPL، Type Rating و غیره)، سوابق کامل آموزشی و دوره‌های تخصصی گذرانده شده (شامل دوره‌های تئوری و عملی، دوره‌های بازآموزی، دوره‌های ارتقای مهارت و غیره)،

تاریخچه دقیق و جامع شغلی (شامل سوابق پروازی، نوع هواپیماهای پرواز کرده، ساعات پرواز، مقاصد پروازی، سوابق ارتقای شغلی و غیره)، سوابق بیمه‌ای و بازنشستگی، سوابق حوادث و سوانح هوایی مرتبط با خلبان، سوابق تقدیرنامه‌ها و جوایز، و سایر اطلاعات مرتبط را به صورت رمزنگاری‌شده، امن، محرمانه، غیرقابل تغییر، توزیع‌شده، و با قابلیت دسترسی کنترل‌شده، در شبکه بلاکچین ذخیره، ثبت، نگهداری، مدیریت، و تبادل نماید. با استفاده از این سامانه جامع و کارآمد مدیریت سوابق خلبانان مبتنی بر بلاکچین، اطمینان حاصل خواهد شد که سوابق و مدارک خلبانان، همواره به صورت دقیق، کامل، جامع، به‌روز، معتبر، قابل اعتماد، غیرقابل دستکاری، و با قابلیت ردیابی و ممیزی کامل، ثبت و نگهداری می‌شوند و از هرگونه دستکاری غیرمجاز، حذف سلیقه‌ای، تغییر، تحریف، جعل، و افشای ناخواسته و غیرمسئولانه مصون و محفوظ خواهند بود.

این سامانه پیشرفته، به ویژه برای مدیریت سوابق حساس، حیاتی، محرمانه و بلندمدت، مانند سوابق پزشکی و گواهینامه‌های پرواز خلبانان، که صحت، دقت، اصالت، جامعیت، محرمانگی و ماندگاری آن‌ها از اهمیت حیاتی، راهبردی و غیرقابل چشم‌پوشی برخوردار است، از ارزش فوق‌العاده، حیاتی و بی‌بدیلی برخوردار بوده و می‌تواند به بهبود چشمگیر کارایی، دقت، سرعت، امنیت، شفافیت، قابلیت اطمینان و مسئولیت‌پذیری فرایندهای مدیریت سوابق در سازمان‌های هواپیمایی و کل صنعت هوانوردی کمک شایانی نماید.

۵.۳. ایجاد زیرساخت امن، شفاف، کنترل‌شده و غیرمتمرکز برای اشتراک‌گذاری گزینشی و مدیریت دسترسی به اطلاعات شخصی خلبانان با ذی‌نفعان مجاز، مبتنی بر قراردادهای هوشمند بلاکچین، با تاکید بر حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات

بلاکچین می‌تواند یک زیرساخت امن، قابل اعتماد، شفاف، کنترل‌شده، غیرمتمرکز، و مبتنی بر قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) را برای اشتراک‌گذاری گزینشی، کنترل‌شده، امن و محرمانه اطلاعات شخصی خلبانان با سازمان‌های هواپیمایی، نهادهای نظارتی دولتی، شرکت‌های بیمه هوانوردی، مراکز آموزشی خلبانی، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات هوانوردی، و سایر ذی‌نفعان مجاز و مرتبط در صنعت هوانوردی فراهم نماید.

با بهره‌گیری از قابلیت قراردادهای هوشمند بلاکچین، می‌توان شرایط، قوانین، ضوابط، سطوح و مجوزهای دقیق، انعطاف‌پذیر، قابل تنظیم، قابل ممیزی و خودکار دسترسی به اطلاعات شخصی خلبانان را به صورت کاملاً شفاف، قابل اعتماد و غیرقابل تغییر تعریف، تنظیم، پیکربندی و اعمال نمود. به عنوان مثال، می‌توان به صورت دقیق و جزئی مشخص کرد که هر یک از سازمان‌ها، نهادها و مراجع ذی‌نفع، به چه نوعی از اطلاعات شخصی خلبانان، در چه بازه زمانی، به چه منظوری، و با چه سطح دسترسی (فقط خواندنی، قابل ویرایش، قابل دانلود و غیره) دسترسی داشته باشند.

این سازوکار پیشرفته، نوین، کارآمد و هوشمند اشتراک‌گذاری امن و کنترل‌شده اطلاعات، از انتشار بی‌رویه، غیرمجاز، غیرمسئولانه و کنترل‌نشده اطلاعات شخصی خلبانان جلوگیری نموده، حریم خصوصی آنان را به نحو موثری حفظ نموده، و امنیت و محرمانگی داده‌ها را به طور چشمگیری ارتقا می‌بخشد.

علاوه بر این، استفاده از قراردادهای هوشمند بلاکچین برای مدیریت دسترسی به اطلاعات، فرایندهای احراز هویت، تایید مجوزها و بررسی صلاحیت‌های دسترسی را به صورت خودکار، سریع، کارآمد، شفاف، قابل ممیزی و بدون نیاز به دخالت انسانی انجام داده و هزینه‌های اداری، عملیاتی و مدیریتی مربوط به مدیریت دسترسی به اطلاعات را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

۵.۴. ایجاد و استقرار سامانه صدور، تایید اعتبار و مدیریت گواهینامه‌های دیجیتال معتبر، غیرقابل جعل و مبتنی بر بلاکچین برای خلبانان، با تاکید بر سرعت، سهولت و کاهش هزینه‌ها

بلاکچین، با ویژگی‌های منحصربه‌فرد و مزایای بی‌شمار خود، امکان ایجاد و استقرار یک سامانه جامع، کارآمد، امن، شفاف، سریع، مقرون‌به‌صرفه و مبتنی بر فناوری بلاکچین را برای صدور، تایید اعتبار، مدیریت، ردیابی و ابطال گواهینامه‌های مختلف و متنوع برای خلبانان در صنعت هوانوردی فراهم می‌سازد.

این گواهینامه‌ها می‌توانند شامل گواهینامه‌های پرواز (مانند گواهینامه خلبانی بازرگانی – CPL، گواهینامه خلبانی خطوط هوایی – ATPL، گواهینامه صلاحیت پرواز با نوع هواپیمای خاص – Type Rating و غیره)، گواهینامه‌های پزشکی (مانند گواهینامه پزشکی کلاس ۱، گواهینامه پزشکی کلاس ۲ و غیره)، گواهینامه‌های آموزشی و دوره‌های تخصصی گذرانده شده (شامل گواهینامه‌های دوره‌های تئوری، دوره‌های عملی، دوره‌های بازآموزی، دوره‌های ارتقای مهارت و غیره)، گواهینامه‌های صلاحیت زبان انگلیسی هوانوردی (مانند گواهینامه TEA، گواهینامه ICAO Level 4, 5, 6 و غیره)، و سایر گواهینامه‌های مرتبط با حوزه هوانوردی باشند.

این گواهینامه‌های دیجیتال، پس از صدور توسط مراجع ذی‌صلاح و تایید هویت و صلاحیت خلبانان، به صورت رمزنگاری‌شده، امن، غیرقابل جعل و با مهر تایید دیجیتال معتبر، در شبکه بلاکچین ثبت، ذخیره و منتشر می‌شوند. اصالت، اعتبار، صحت، تاریخچه صدور، تاریخ انقضا، و سایر اطلاعات مرتبط با این گواهینامه‌های دیجیتال، به راحتی، به سرعت، با اطمینان کامل، و در هر زمان و مکانی، توسط تمامی طرف‌های ذی‌نفع و مجاز (مانند سازمان‌های هواپیمایی، نهادهای نظارتی، کارفرمایان، و خود خلبانان)، قابل استعلام، بررسی، تایید اعتبار و ردیابی می‌باشد.

گواهینامه‌های دیجیتال مبتنی بر بلاکچین، می‌توانند به طور کامل و کارآمد، جایگزین گواهینامه‌های کاغذی سنتی، پرهزینه، زمان‌بر، آسیب‌پذیر و ناکارآمد شوند و فرایندهای طولانی، پیچیده، پرهزینه و زمان‌بر صدور، تایید اعتبار، مدیریت، ردیابی و ابطال گواهینامه‌ها را به میزان قابل توجهی تسریع، تسهیل، بهینه‌سازی، و مقرون‌به‌صرفه نمایند و مزایای بی‌شماری را برای خلبانان، سازمان‌های هواپیمایی، نهادهای نظارتی و کل صنعت هوانوردی به ارمغان آورند.

۵.۵. ایجاد و استقرار سامانه جامع، یکپارچه، شفاف و غیرمتمرکز پیگیری، رصد و پایش مستمر سوابق آموزشی، ارتقای مهارت، و سطح صلاحیت خلبانان در طول دوران خدمت حرفه‌ای، مبتنی بر بلاکچین، با تاکید بر ایمنی پرواز و ارتقای کیفیت آموزش

بلاکچین می‌تواند به منظور ایجاد و استقرار یک سامانه جامع، یکپارچه، شفاف، غیرمتمرکز، کارآمد، هوشمند و قابل اعتماد، برای پیگیری، رصد، پایش مستمر، و ارزیابی دوره‌ای و مداوم سوابق آموزشی، دوره‌های بازآموزی، دوره‌های ارتقای مهارت، سوابق پروازی، نتایج ارزیابی‌های عملکرد، سوابق سوانح و حوادث هوایی (در صورت وجود)، و سطح صلاحیت‌های حرفه‌ای و تخصصی خلبانان در طول دوران خدمت حرفه‌ای و فعالیت مستمر آن‌ها در صنعت هوانوردی مورد استفاده قرار گیرد.

این سامانه پیشرفته، نوآورانه و تحول‌آفرین، می‌تواند به سازمان‌های هواپیمایی، شرکت‌های بیمه هوانوردی، نهادهای نظارتی دولتی، مراکز آموزشی خلبانی و سایر مراجع ذی‌صلاح و ذی‌نفع کمک کند تا به صورت مستمر، دقیق، به‌روز، شفاف، قابل اعتماد و بی‌طرفانه، از آخرین وضعیت صلاحیت‌ها، مهارت‌ها، دانش تخصصی، آمادگی جسمانی و روانی، و عملکرد حرفه‌ای خلبانان برای انجام پروازهای ایمن، مطمئن و بدون مخاطره، اطمینان حاصل نمایند و از به کارگیری خلبانان فاقد صلاحیت‌های لازم، خلبانانی که صلاحیت‌هایشان منقضی شده است، یا خلبانانی که به هر دلیلی آمادگی لازم برای انجام پرواز را ندارند، به طور موثر، سریع و کارآمد جلوگیری به عمل آورند.

این امر حیاتی، می‌تواند به ارتقای سطح ایمنی پروازها، افزایش ضریب اطمینان از عملکرد خلبانان، کاهش ریسک سوانح و حوادث هوایی ناشی از خطای انسانی و عوامل مرتبط با عملکرد خلبان، بهبود کیفیت آموزش‌های خلبانی، ارتقای سطح دانش و مهارت متخصصان صنعت هوانوردی، و در نهایت، به حفظ جان و مال مسافران و خدمه پروازی و ارتقای سطح اعتماد عمومی به صنعت هوانوردی کمک شایانی نماید.

۶. مزایای کلیدی، ارزش‌آفرین و استراتژیک بهره‌گیری از فناوری بلاکچین در صنعت هوانوردی، با تاکید بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی و امنیتی

به‌کارگیری هوشمندانه، هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده فناوری بلاکچین در صنعت هوانوردی، علاوه بر مزیت محوری، بنیادین و اصلی بهبود، تقویت، ارتقا و تضمین سطح حفاظت از اطلاعات شخصی خلبانان، می‌تواند طیف گسترده‌ای از مزایای جانبی، ارزش‌های افزوده غیرمستقیم، و آثار مثبت و سازنده دیگر را نیز برای سازمان‌های هواپیمایی، نهادهای نظارتی، فعالان و متخصصان صنعت هوانوردی، مسافران، و کل جامعه بشری به ارمغان آورد. این مزایا و ارزش‌ها، نه تنها ابعاد فنی، تکنولوژیک و عملیاتی، بلکه جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، امنیتی، حقوقی، و بین‌المللی را نیز شامل می‌شوند و می‌توانند به تحکیم جایگاه، رونق پایدار، توسعه متوازن، و ارتقای سطح رقابت‌پذیری صنعت هوانوردی در عرصه جهانی کمک شایانی نمایند. در ادامه، به تشریح، تبیین و تفضیل برخی از مهم‌ترین، کلیدی‌ترین، استراتژیک‌ترین و ارزش‌آفرین‌ترین مزایای بهره‌گیری از فناوری بلاکچین در صنعت هوانوردی، با تاکید ویژه بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی و امنیتی آن‌ها، پرداخته می‌شود:

• ارتقای چشمگیر کارایی، بهره‌وری و راندمان عملیاتی سازمان‌ها و کاهش قابل توجه، محسوس و ملموس هزینه‌های اداری، عملیاتی و مدیریتی: بلاکچین، با حذف واسطه‌ها، کاهش کاغذبازی، خودکارسازی فرایندها، بهینه‌سازی گردش کار، افزایش سرعت و دقت تبادل اطلاعات، تسهیل فرایندهای احراز هویت و تایید صلاحیت، و کاهش خطاهای انسانی، می‌تواند فرایندهای پیچیده، زمان‌بر، پرهزینه، ناکارآمد و دست‌وپاگیر اداری، عملیاتی، مدیریتی و اجرایی موجود در صنعت هوانوردی را به طرز چشمگیری ساده‌سازی، تسریع، تسهیل، بهینه‌سازی و کارآمدسازی نماید. به عنوان مثال، استفاده از گواهینامه‌های دیجیتال مبتنی بر بلاکچین، می‌تواند فرایند سنتی، طولانی، پرهزینه و زمان‌بر تایید صلاحیت خلبانان را به طور قابل توجهی سریع‌تر، ارزان‌تر، کارآمدتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر نموده و زمان انتظار برای دریافت گواهینامه‌ها را به حداقل برساند. به علاوه، بلاکچین می‌تواند هزینه‌های گزاف مربوط به مدیریت و بایگانی سوابق کاغذی، تبادل دستی اطلاعات بین سازمان‌ها، ممیزی و حسابرسی‌های زمان‌بر و پرهزینه، و فرایندهای طولانی، پرهزینه و پیچیده حل اختلافات، دعاوی حقوقی و پرداخت خسارات را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و بهره‌وری کلی، راندمان عملیاتی، سودآوری و رقابت‌پذیری سازمان‌های هواپیمایی و کل صنعت هوانوردی را بهبود بخشد. برآوردها نشان می‌دهد که به‌کارگیری بلاکچین می‌تواند هزینه‌های عملیاتی صنعت هوانوردی را تا 20 درصد کاهش دهد و سالانه میلیاردها دلار صرفه‌جویی برای این صنعت به ارمغان آورد.
• ارتقای سطح بی‌سابقه شفافیت، افزایش مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی، و تقویت اعتماد متقابل و پایدار بین ذی‌نفعان در صنعت هوانوردی: بلاکچین، با ایجاد یک اکوسیستم شفاف، غیرمتمرکز، توزیع‌شده، قابل ممیزی، و مبتنی بر اجماع، برای مدیریت اطلاعات، انجام تراکنش‌ها، و اجرای قراردادهای هوشمند، می‌تواند اعتماد و اطمینان را در میان ذی‌نفعان مختلف، متنوع و متکثر صنعت هوانوردی، شامل سازمان‌های هواپیمایی، خلبانان، مهندسان پرواز، کارکنان فرودگاه‌ها، نهادهای نظارتی دولتی، مسافران، شرکت‌های بیمه، مراکز آموزشی، تامین‌کنندگان قطعات و تجهیزات، و عموم مردم، به نحو چشمگیری ارتقا بخشد. شفافیت بی‌سابقه در فرایندهای مختلف، تبادل آزادانه، امن، سریع و کم‌هزینه اطلاعات، قابلیت ردیابی کامل، دقیق و بی‌طرفانه تراکنش‌ها و رویدادها، ممیزی جامع و قابل اعتماد سوابق و داده‌ها، و پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری اثربخش و غیرقابل انکار، می‌تواند به کاهش موارد احتمالی تقلب، فساد اداری و مالی، رشوه، پولشویی، سوءاستفاده از قدرت و موقعیت، رفتارهای غیراخلاقی، و تخلفات قانونی و قراردادی کمک نموده و روابط کاری، تجاری، حرفه‌ای و اجتماعی را بر پایه اصول اخلاقی، شفافیت، عدالت، اعتماد متقابل، مسئولیت‌پذیری، و پاسخگویی اثربخش استوار سازد و به پایداری، ثبات، رونق و توسعه بلندمدت صنعت هوانوردی در سطح ملی و بین‌المللی کمک شایانی نماید. افزایش اعتماد عمومی به صنعت هوانوردی، به نوبه خود، می‌تواند منجر به افزایش تقاضا برای سفرهای هوایی، رشد سرمایه‌گذاری در این صنعت، توسعه زیرساخت‌های هوانوردی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، و بهبود کیفیت خدمات و تجربه سفر برای مسافران گردد.
• بهبود چشمگیر و ارتقای سطح امنیت فراگیر صنعت هوانوردی در برابر تهدیدات سایبری، حملات تروریستی، و سایر مخاطرات امنیتی، با تاکید بر امنیت اطلاعات و حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی: بلاکچین، با تقویت و تحکیم امنیت سیستم‌های اطلاعاتی و زیرساخت‌های حیاتی صنعت هوانوردی، کاهش نقاط آسیب‌پذیری و ضعف امنیتی، افزایش مقاومت و تاب‌آوری در برابر حملات سایبری پیچیده، هدفمند و سازمان‌یافته، نفوذ و دسترسی‌های غیرمجاز، خرابکاری‌های سایبری، حملات تروریستی، و سایر مخاطرات و تهدیدات امنیتی، می‌تواند به بهبود چشمگیر و ارتقای سطح امنیت فراگیر صنعت هوانوردی کمک شایانی نماید.
• سیستم‌های اطلاعاتی و زیرساخت‌های حیاتی امن‌تر، مطمئن‌تر، مقاوم‌تر و قابل اعتمادتر، می‌توانند از وقوع حوادث ناگوار، سوانح هوایی، حملات تروریستی سایبری و فیزیکی، و خسارات جبران‌ناپذیر ناشی از آن‌ها، از جمله تلفات جانی، مصدومیت‌ها، آسیب‌های مالی و اقتصادی، خسارات اعتباری و حیثیتی، و اخلال در عملکرد سیستم‌های ناوبری، کنترل ترافیک هوایی و خدمات فرودگاهی، جلوگیری نموده و ریسک‌های امنیتی را به حداقل برسانند.
• ارتقای سطح امنیت صنعت هوانوردی، به نوبه خود، می‌تواند منجر به افزایش اطمینان خاطر مسافران و خدمه پروازی، کاهش نگرانی‌های امنیتی، بهبود تجربه سفر، افزایش اعتماد عمومی به صنعت هوانوردی، و تقویت جایگاه و وجهه بین‌المللی این صنعت گردد. علاوه بر این، بلاکچین می‌تواند به بهبود همکاری و هماهنگی بین سازمان‌های امنیتی، نهادهای اطلاعاتی، و سازمان‌های هواپیمایی در زمینه تبادل اطلاعات امنیتی، شناسایی و مقابله با تهدیدات سایبری و تروریستی، و ارتقای سطح آمادگی و واکنش اضطراری در برابر حوادث و سوانح کمک نماید.
• ایجاد بستر مناسب، مساعد و تسهیل‌گر برای نوآوری‌های فناورانه، کارآفرینی، و توسعه پایدار، متوازن و همه‌جانبه صنعت هوانوردی در دهه‌های آتی: بلاکچین، به عنوان یک فناوری نوظهور، پیشرو، تحول‌آفرین، و با پتانسیل‌های نامحدود و کاربردهای روزافزون، بستر، زمینه و زیرساخت‌های لازم، ضروری و حیاتی را برای شکوفایی نوآوری‌های فناورانه، رونق کارآفرینی، جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان، توسعه پایدار، متوازن و همه‌جانبه، و رشد شکوفای صنعت هوانوردی در دهه‌های آتی فراهم می‌سازد.
• پیاده‌سازی و به‌کارگیری هوشمندانه، خلاقانه، گسترده و هدفمند بلاکچین در صنعت هوانوردی، می‌تواند منجر به ظهور و شکل‌گیری کسب‌وکارهای نوین، خلاقانه، نوپا، دانش‌بنیان و ارزش‌آفرین در حوزه هوانوردی، ارائه خدمات نوین، متنوع، باکیفیت، نوآورانه و مشتری‌محور به مسافران و خلبانان، بهبود و ارتقای تجربه کلی سفر هوایی برای تمامی ذی‌نفعان، تسهیل و تسریع فرایندهای توسعه و نوسازی زیرساخت‌های هوانوردی، جذب و تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد، و توسعه زنجیره تامین صنعت هوانوردی گردد.
• این نوآوری‌ها و تحولات، به نوبه خود، می‌توانند به رشد اقتصادی صنعت هوانوردی، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، افزایش درآمد سازمان‌های هواپیمایی، ارتقای سطح رفاه و آسایش فعالان و متخصصان این صنعت، و بهبود کیفیت زندگی میلیون‌ها مسافر در سراسر جهان کمک شایانی نماید و زمینه را برای توسعه پایدار، متوازن، همه‌جانبه و شکوفایی روزافزون صنعت هوانوردی در قرن بیست و یکم و بعد از آن هموار سازد.

۷. چالش‌های اساسی، موانع ساختاری، الزامات حیاتی و ملاحظات کلیدی در مسیر پیاده‌سازی موفق، گسترده و همه‌جانبه بلاکچین در صنعت هوانوردی، با رویکردی واقع‌بینانه و آینده‌نگرانه

علی‌رغم مزایا، فرصت‌ها، پتانسیل‌ها و ارزش‌های بی‌شماری که فناوری بلاکچین برای صنعت هوانوردی به ارمغان می‌آورد، پیاده‌سازی، استقرار، به‌کارگیری و توسعه گسترده، همه‌جانبه و موفقیت‌آمیز این فناوری نوین در صنعت پیچیده، گسترده، حساس، قانون‌مند و سنتی هوانوردی، با چالش‌های اساسی، موانع ساختاری، الزامات حیاتی، و ملاحظات کلیدی متعددی نیز همراه است که توجه دقیق، برنامه‌ریزی مدبرانه، مدیریت کارآمد، و همکاری گسترده بین‌المللی برای شناسایی، تحلیل، درک عمیق، و رفع آن‌ها، امری ضروری، اجتناب‌ناپذیر، حیاتی و اولویت‌دار محسوب می‌شود.

نادیده گرفتن این چالش‌ها و موانع، می‌تواند به شکست پروژه‌های بلاکچین در صنعت هوانوردی، عدم تحقق پتانسیل‌های این فناوری، و از دست رفتن فرصت‌های ارزشمند بهبود و توسعه در این صنعت منجر گردد.