آشنایی با تصمیم گیری هوانوردی (ADM)
از آغاز، انسان‌ها مرتکب اشتباهاتی شده‌اند. ما در نهایت یاد گرفتیم که چگونه پرواز کنیم، اما نه اینکه چگونه از اشتباه کردن جلوگیری کنیم. پس چگونه می‌توانیم اشتباهاتی را که به عنوان خلبان مرتکب می‌شویم به حداقل برسانیم؟ و برخی از علائم هشدار دهنده که ممکن است منجر به خطا شود چیست؟
تصمیم گیری هوانوردی (ADM) چیست؟
برای هدایت ایمن یک هواپیما، به سه مهارت اصلی نیاز دارید:
- کنترل هواپیما: توانایی پرواز با هواپیما واقعی.
- دانش هوانوردی: دانش سیستم‌ها، رویه‌ها و مقررات، در میان سایر ابعاد
- تصمیم گیری هوانوردی: توانایی تصمیم گیری صحیح در یک شرایط خاص.
ذکر این نکته ضروری است که این سه جنبه به یکدیگر وابسته هستند. به عنوان مثال، اگر خلبان نتواند هواپیما را کنترل کند، دانش برجسته ADM و هواپیما در سناریوی خرابی موتور کاربرد چندانی نخواهد داشت. برعکس، اگر خلبان از روش صحیح خرابی موتور اطلاعی نداشته باشد، کنترل عالی هواپیما برای خلبان سودی نخواهد داشت. علاوه بر این، هنگامی که موتور دیگر پس از تصمیم نادرست خلبان برای تغییر مسیر به فرودگاه، نه در محدوده، از کار می‌افتد، کنترل و دانش عالی هواپیما کمک چندانی نمی‌کند.
این‌ها نمونه‌های افراطی هستند، اما یک نکته مهم را نشان می‌دهند: فرآیند ADM که اغلب نادیده گرفته می‌شود، برای تمام جنبه‌های دیگر پرواز مضر است. اداره هوانوردی فدرال (FAA)؛ ADM را در AC 60-22 اینگونه تعریف می‌کند: “رویکردی سیستماتیک به فرآیند ذهنی ارزیابی مجموعه‌ای از شرایط معین و تعیین بهترین مسیر عمل”.
به عبارت دیگر: استفاده از یک سیستم برای گرفتن بهترین تصمیم ممکن با توجه به شرایط دشوار شما.
تاریخچه تصمیم گیری هوانوردی
همانطور که هوانوردی به یک صنعت بزرگ تبدیل شد، به سرعت آشکار شد که بیشتر سوانح در حال وقوع تا حدودی به دلیل عوامل انسانی بوده است. خطوط هوایی متوجه شدند که نمی‌توانند برای تصمیم‌گیری خوب به تجربه خدمه تکیه کنند. جستجو برای یافتن راه حل در دهه 1980 زمانی که اپراتورها آموزش مدیریت منابع خدمه (CRM) را معرفی کردند به اوج خود رسید و نتایج قابل توجه بود.
در چندین مطالعه مستقل، به دانش‌آموزان آموزش ADM داده شد و در برابر همسالان خود که آموزش ADM را دریافت نکردند مورد آزمایش قرار گرفتند. به طور قابل توجهی، دانش آموزانی که آموزش ADM را دریافت کردند بین 10 تا 50 درصد خطاهای تصمیم گیری کمتری داشتند. این مطالعات اهمیت ADM و امکان آموزش ADM را ثابت می‌کند.
مؤلفه‌های تصمیم گیری هوانوردی
FAA یک مدل 3-P را برای اجرای تصمیم گیری مؤثر هوانوردی تعریف می‌کند:
- موقعیت داده شده را درک کنید. (Perceive)
- موقعیت داده شده را برای شناسایی هرگونه خطر احتمالی پردازش کنید. (Process)
- اقداماتی را انجام دهید که خطر را کاهش دهد یا از بین ببرد. (Perform)
این مدل به خلبانان اجازه می‌دهد تا مهارت‌های تصمیم‌گیری هوانوردی خود را با اعمال چارچوبی برای هر شرایطی بهبود بخشند.
مدل 3-P شامل موارد زیر است:
درک (PAVE):
بررسی این چهار عنصر آگاهی موقعیتی بیشتری را برای شما فراهم می‌کند و بنابراین تصمیم گیری شما را بهبود می‌بخشد:
- خلبان (Pilot)
- هواپیما (Aircraft)
- محیط (Environment)
- فشارهای خارجی (External pressures)
فرآیند (CARE):
حال موارد زیر را برای PAVE در نظر بگیرید:
- عواقب (Consequences)
- گزینه‌های جایگزین (Alternatives)
- واقعیت (Reality)
- فشارهای خارجی (External pressures)
اجرا (TEAM):
هنگامی که خطرات احتمالی (PAVE) را درک کردید و تأثیر آن بر پرواز (CARE) را تعیین کردید، اکنون می‌توانید تصمیم گیری در مورد مناسب‌ترین اقدام را شروع کنید:
- انتقال (Transfer): آیا هر تصمیمی باید به شخص دیگری موکول شود؟
- حذف (Eliminate): آیا می‌توان خطر را از بین برد؟
- پذیرش (Accept): آیا می‌توانید به طور منطقی ریسک را بپذیرید؟
- کاهش (Mitigate): آیا می‌توان خطر را کاهش داد؟
نگرش‌های خطرناک نسبت به تصمیم گیری‌های هوایی
پنج نگرش اصلی بر تصمیم گیری خوب هوانوردی تأثیر منفی می‌گذارد:
- ضد اقتدار: «به من نگو»: معمولاً در افرادی یافت می‌شود که دوست ندارند به آنها گفته شود چه کاری انجام دهند.
- تکانشگری: “به سرعت این کار را انجام دهید”. در افرادی یافت می‌شود که واکنش طبیعی آنها انجام فوری کاری است، حتی اگر آن عمل بهینه نباشد.
- آسیب ناپذیری: “این برای من اتفاق نخواهد افتاد”. این افراد بر این باورند که هرگز شخصاً درگیر حادثه‌ای نمی‌شوند.
- ماچو: “من می‌توانم این کار را انجام دهم”. این نوع از افراد سعی می‌کند برای تحت تأثیر قرار دادن دیگران از مرزها عبور کند.
- تسلیم پذیر: “چه فایده‌ای دارد؟” این فرد معتقد است که اگر اوضاع بد پیش می‌رود، کار زیادی برای بهبود وضعیت نمی‌توان انجام داد و اگر اوضاع خوب پیش رفت، به دلیل خوش شانسی است.
بسیار مهم است که فوراً تشخیص دهید که آیا شروع به نشان دادن این نگرش‌ها کرده‌اید و برای جلوگیری از تأثیرگذاری آنها بر تصمیم گیری خود اقدام کنید.
اشتباهات متداول در تصمیم گیری هوانوردی
اکنون که می‌دانیم چگونه می‌توان از یک مدل برای تصمیم‌گیری‌ها و نگرش‌ها و رفتارهایی استفاده کرد که احتمالاً بر تصمیم‌های ما تأثیر می‌گذارند – اجازه دهید به برخی از رایج‌ترین خطاهای ADM نگاهی بیندازیم.
سوگیری تأیید:
پس از تصمیم گیری، انسان‌ها تمایل دارند به طور غیرمنطقی به دنبال اطلاعاتی باشند که صحت تصمیم را تأیید می‌کند. مؤلفه «واقعیت» مدل 3-P برای کاهش سوگیری تأیید سودمند است.
فیلتر کردن:
مغز در فیلتر کردن انبوه اطلاعاتی که در هر لحظه به ما ارائه می‌شود بسیار خوب است. با این حال، فیلتر کردن اطلاعات ناخودآگاه می‌تواند مضر باشد، زیرا خلبان ممکن است اطلاعات مهم را فیلتر کند. جزء “PAVE” مدل 3-P می‌تواند با این فیلتر ناخودآگاه اطلاعات مقابله کند.
الگوها و انتظارات:
مغز می‌تواند از تجربیات قبلی برای شناسایی الگوها و ایجاد انتظارات استفاده کند که در صورت نادرست بودن فرضیات می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند. برای مثال، خلبانی که به یک سیستم اطلاعات الکترونیکی پرواز (EFIS) دیگر منتقل می‌شود، ممکن است تصور کند که سیستم جدید چگونه اطلاعات را بر اساس تجربیات قبلی خود با ابزارهای EFIS نمایش می‌دهد. این فرض منجر به تفسیر نادرست اطلاعات توسط خلبان می‌شود.
پر کردن جای خالی:
هنگامی که اطلاعات ناقص به مغز ارائه می‌شود، در مورد اطلاعات گم شده فرضیاتی ایجاد می‌کند. همانطور که در مثال قبلی دیدیم، مفروضات می‌توانند منجر به موقعیت‌های خطرناک شوند. توهمات نوری نمونه‌ای عالی از فرضیات خطرناکی هستند که مغز می‌تواند بسازد.
کادر بندی:
هنگام بررسی گزینه‌های خود، مراقب نحوه تنظیم بیانیه باشید، زیرا این روی تصمیم شما تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، اگر در یک رویکرد نهایی ناپایدار هستید و عبارت «ادامه» را به عنوان «اگر فرود نیایم، مسافرانم عصبانی می‌شوند» را در نظر بگیرید، ممکن است نسبت به ادامه رویکرد تعصب داشته باشید. در عوض باید این جمله را تنظیم کنید: “اگر به این رویکرد ناپایدار ادامه دهم، ممکن است نتوانم فرود بیایم”.
نتیجه گیری
به عنوان یک انسان، اشتباهات در قضاوت و تصمیم گیری، به ویژه در صنعت هوانوردی اجتناب ناپذیر است. با این حال، ما می‌توانیم با استفاده از چارچوب‌ها و مدل‌هایی برای هدایت تصمیم‌گیری و شناسایی نگرش‌های خطرناکی که ممکن است بر تصمیم‌گیری ما تأثیر بگذارد، تلاش کنیم تا چنین اشتباهاتی را به حداقل برسانیم.
هر کسی می‌تواند ADM را یاد بگیرد و این یک مهارت حیاتی است که هر هوانوردی باید در تلاش برای تسلط بر آن باشد.
